تهیه‌شده توسط گروه سینمایی پلان
روز جمعه ۲۱ سپتامبر ساعت ۷ عصر فصل تازهٔ نمایش‌های گروه پلان با اکران مستند «جشن تکلیف» ساختهٔ فیروزه خسروانی آغاز شد. این برنامه‌ها به همت باشگاه دانشجویان ایرانی دانشگاه سایمون فریزر برگزار می‌شود و قرار است در ماه‌های آینده نیز ادامه پیدا کند که برای دریافت اطلاعات بیشتر می‌توان به صفحهٔ فیسبوک پلان ونکوور مراجعه کرد.
جشن تکلیف: آغاز یک مرزبندی اجتماعی؟
مستند «جشن تکلیف» دربارهٔ ملیکا و مریم دو دختر هم‌مدرسه‌ای با نسبت خانوادگی است که فیلمساز هشت سال پس از برگزاری جشن تکلیفشان در مدرسه وارد زندگی آن دو می‌شود تا با مقایسهٔ امروز آن‌ها و بررسی دلایل دور شدن این دو از هم، به تأثیر حجاب/کم حجابی در جامعه بپردازد و نشان دهد آیا بخشی از فاصله‌های پیش‌آمده برای خانواده‌ها و در یک نگاه کلی‌تر اعضای جامعه، ماحصل این تصمیم قراردادی و مرزبندی‌های اجتماعی است؟ این فیلم که با استقبال بسیار خوب مخاطبان ونکووری همراه بود، بحث‌های داغی را نیز پیرامون مسئلهٔ حجاب و رویکرد مستندساز در بازنمایی انتقادی آن مطرح کرد.
یکی از اولین سؤال‌ها، دربارهٔ اهمیت ساخته شدن چنین فیلمی بود، زیرا از نظر سؤال‌کننده فیلم هیچ چیز تازه‌ای که او از قبل نمی‌دانسته، برای گفتن نداشت. این نکته شائبهٔ جشنواره‌ای بودن فیلم را در ذهن یکی دیگر از حاضران ایجاد کرد. از دید مخاطبی دیگر نمی‌شود کتمان کرد که با توجه به تابو بودن صحبت دربارهٔ موضوع حجاب و چرایی آن و اثرات آن در حوزهٔ سینما و به‌ویژه سینمای مستند، نزدیک شدن به روحیات دو دختر، ورود به دنیای آن‌ها، نشان دادن آنچه می‌کنند و آنچه باور دارند، موفقیت‌های فیلمساز است که ریشه در زن بودن کارگردان دارد و همین ارزشمند است و ساخته شدن این مستند را به اتفاقی خوب تبدیل می‌کند.
شماری از مخاطبان تلاش خسروانی برای حفظ تعادل در روایت و عدم سوگیری به سمت یکی از این دو شخصیت را موفقیت اصلی او دانستند. انتخاب دو خانواده که هر دو از سطح رفاه اجتماعی خوبی برخوردارند و تحصیل‌کرده بودنِ والدین این دو دختر از وجوه مهمی است که این رعایت توازن را ممکن ساخته است. با این وصف یکی دیگر از حاضران در جلسه سکانس حمل گلدان توسط مریم در خیابان و تلاشش را برای نگه‌‌داشتن چادری که در معرض باد قرار دارد، بر ناپایداری حجاب در ایران معاصر تأویل کرد. به همهٔ این‌ها می‌شود خجالتی بودن، یا فقدان اعتماد به نفس در مریم برای ابراز نظر را نشانه‌های ضمنی راحت نبودن او با پوشش خود دانست. در سوی دیگر نگاه انتقادی، یکی از شرکت‌کنندگان در بحث، معتقد بود که مستند «جشن تکلیف» مواد کافی برای داشتن قرائتی همسو با گفتمان مسلط دربارهٔ حجاب را دارا است (بودن مشروب در صحنهٔ مهمانی شبانهٔ تولد ملیکا، حضور او در شبکه‌های مجازی، داشتن ارتباط آزادانه با پسرها و… ) و از این رو، می‌توان با اندکی جرح و تعدیل فیلم را به‌راحتی در تلویزیون رسمی ایران و در تقبیح بدحجابی و در مدح حجاب نشان داد؛ چیزی که قطعاً منظور فیلمساز نیست. از دید ایشان این نقص فیلم شاید ناشی از فقدان نگاه رادیکال فیلمساز در بیان مسئلهٔ حجاب است.
هر چند می‌توان این نظر را نیز پذیرفت که قرابت مخاطب با فضای زیست یا ذهنی هر کدام از این دو خانواده می‌تواند بیننده را به یکی از آن دو نوع نگاه نزدیک کند.
نکتهٔ جالب دیگر در این فیلم تصویر کردن سرگشتگی هر دو دختر است. ملیکایی که می‌خواهد بازیگر سینمای هالیوود شود، اما حاضر نیست به هر نقشی و صحنه‌ای تن دهد؛ و مریمی که با ازدواج سنتی مخالف است و چادر را بر سر دارد اما آن را برای با حجاب بودن ضروری نمی‌داند.
نقد دیگری که مطرح شد، نبودِ تحلیل جامع فیلمساز از مسئلهٔ حجاب و محدود کردن خود به آن دو دختر و زندگی آن‌هاست. حال آنکه بخش مهمی از مسائل پیرامون حجاب خارج از خانه اتفاق می‌افتد که فیلمساز از آن چشم پوشیده است. در مقابل، بینندهٔ دیگری این نگاه خانگی و نه خیابانی به موضوع را نگاهی تازه دانست، چیزی که از تریبون‌های دیگر کمتر گفته یا نشان داده شده است.
گفت‌و‌گو‌های بعد از این اکران تا دقایقی بعد از خروج از سالن نمایش فیلم نیز ادامه یافت.
برنامه‌های آتی:
نمایش‌های بعدی که توسط گروه پلان برگزار خواهد شد به قرار زیر است:
– پنجاهمین شب داکیونایت: نمایش مستند «شاعران زندگی» ساخته شیرین برقنورد، جمعه، ۵ اکتبر، ساعت ۷ عصر، دانشگاه سایمون فریزر-هاربر سنتر، اتاق ۲۲۷۰
– بیست و هشتمین شب پلان: «قمارباز و چند فیلم کوتاه دیگر»، کارگردان: کریم لک‌زاده
اکران اول: جمعه، ۱۹ اکتبر، ساعت ۷ عصر، دانشگاه سایمون فریزر-هاربر سنتر، اتاق ۱۸۰۰
اکران دوم: سه‌شنبه، ۲۳ اکتبر، ساعت ۷ عصر، کتابخانهٔ نورث ونکوور
[…] یک سال پیش برای اولینبار در گزارش گروه سینمایی پلان از نمایش مستند «جشن تکلیف» در و…، با نام ملیکا بُکائی آشنا شدیم. مستند «جشن تکلیف» […]